استراتژی Bear Put Spread چیست؟ راهنمای جامع و ساده

استراتژی Bear Put Spread یکی از استراتژی‌های پرکاربرد در بازار اختیار معامله (Options) است که برای معامله‌گرانی طراحی شده که دیدگاه نزولی نسبت به دارایی پایه (مثل سهام یا شاخص) دارند و می‌خواهند با ریسک و سود محدود از کاهش قیمت سود ببرند. این استراتژی ترکیبی از خرید و فروش قراردادهای اختیار فروش (Put Options) است که هزینه اولیه را کاهش می‌دهد و ریسک را محدود می‌کند.

بازار هدف استراتژی Bear Put Spread

استراتژی Bear Put Spread برای شرایط زیر مناسب است:

• بازار نزولی: وقتی معامله‌گر پیش‌بینی می‌کند که قیمت دارایی پایه (مثل سهام یا شاخص) کاهش خواهد یافت.
• معامله‌گران با تجربه مبتدی تا متوسط: این استراتژی به دلیل سادگی نسبی و ریسک محدود، برای معامله‌گرانی که با مفاهیم اولیه اختیار معامله آشنا هستند، مناسب است.
• بازارهای با نقدینگی بالا: در بورس ایران، این استراتژی برای قراردادهای اختیار معامله سهام شرکت‌های بزرگ یا شاخص‌هایی با حجم معاملات بالا (مثل شاخص کل) بهتر اجرا می‌شود.
• معامله‌گرانی که به دنبال سود محدود با هزینه کم هستند: کسانی که می‌خواهند با سرمایه‌گذاری محدود از کاهش قیمت سود ببرند و ریسک را کنترل کنند، از این استراتژی استقبال می‌کنند.

این استراتژی در بازارهای صعودی یا خنثی توصیه نمی‌شود، زیرا می‌تواند منجر به زیان حداکثری شود. همچنین، برای معامله‌گرانی که به دنبال سودهای نامحدود هستند، مناسب نیست.

روش اجرا استراتژی Bear Put Spread

استراتژی Bear Put Spread شامل ترکیب دو قرارداد اختیار فروش با قیمت‌های اعمال متفاوت و تاریخ سررسید یکسان است:

1. خرید یک قرارداد اختیار فروش (Buy Put): با قیمت اعمال بالاتر (معمولاً At-the-Money یا ATM نزدیک به قیمت فعلی بازار) برای بهره‌مندی از کاهش قیمت.
2. فروش یک قرارداد اختیار فروش (Sell Put): با قیمت اعمال پایین‌تر (Out-of-the-Money یا OTM) برای کاهش هزینه اولیه.

هر دو قرارداد باید:

• روی یک دارایی پایه (مثل سهام یک شرکت یا شاخص) باشند.
• تاریخ سررسید یکسانی داشته باشند.
• تعداد یکسانی از سهام (مثلاً ۱۰۰ سهم به ازای هر قرارداد) را پوشش دهند.

مراحل اجرا:

1. تحلیل بازار: مطمئن شوید که دارایی پایه احتمالاً کاهش قیمت خواهد داشت. از تحلیل تکنیکال یا بنیادی برای تأیید دیدگاه نزولی استفاده کنید.
2. انتخاب قراردادها:
   • قرارداد خریدی: قیمت اعمالی نزدیک به قیمت فعلی بازار یا کمی بالاتر (ATM) انتخاب کنید که از کاهش قیمت سود ببرد.
   • قرارداد فروشی: قیمت اعمالی پایین‌تر از قرارداد خریدی انتخاب کنید که پرمیوم دریافتی هزینه خرید را کاهش دهد.
3. اجرای معامله:
   • یک قرارداد اختیار فروش با قیمت اعمال بالاتر بخرید (پرداخت پرمیوم).
   • همزمان، یک قرارداد اختیار فروش با قیمت اعمال پایین‌تر بفروشید (دریافت پرمیوم).
4. مدیریت معامله: موقعیت خود را تا سررسید یا بسته شدن زودهنگام (در صورت سود یا تغییر شرایط بازار) نظارت کنید.

مثال ساده:

فرض کنید سهام شرکت X با قیمت فعلی ۱۰۰۰ تومان معامله می‌شود و شما پیش‌بینی می‌کنید که قیمت تا یک ماه آینده به ۹۰۰ تومان یا کمتر برسد. بنابراین:

• یک قرارداد اختیار فروش با قیمت اعمال ۱۰۰۰ تومان (ATM) می‌خرید و ۶۰ تومان پرمیوم پرداخت می‌کنید.
• یک قرارداد اختیار فروش با قیمت اعمال ۹۰۰ تومان (OTM) می‌فروشید و ۲۰ تومان پرمیوم دریافت می‌کنید.
• پرمیوم خالص پرداختی = ۶۰ – ۲۰ = ۴۰ تومان به ازای هر سهم.
• هزینه کل برای ۱۰۰ سهم = ۴۰ × ۱۰۰ = ۴۰۰۰ تومان.

منطق معامله‌گر از انجام Bear Put Spread

معامله‌گر با اجرای این استراتژی به دلایل زیر وارد معامله می‌شود:

• دیدگاه نزولی: معامله‌گر معتقد است که قیمت دارایی پایه تا سررسید کاهش خواهد یافت و قرارداد اختیار فروش خریداری‌شده سودآور خواهد شد.
• کاهش هزینه اولیه: فروش قرارداد اختیار فروش با قیمت اعمال پایین‌تر، پرمیوم دریافتی را فراهم می‌کند که هزینه خرید قرارداد با قیمت اعمال بالاتر را جبران می‌کند.
• ریسک و سود محدود: این استراتژی هم سود و هم زیان را محدود می‌کند، که برای معامله‌گرانی که به دنبال کنترل ریسک هستند، جذاب است.
• بهره‌مندی از کاهش قیمت: این استراتژی امکان کسب سود از کاهش قیمت را با هزینه کمتر نسبت به خرید مستقیم قرارداد اختیار فروش فراهم می‌کند.

این استراتژی به معامله‌گر اجازه می‌دهد با هزینه کم و ریسک کنترل‌شده از کاهش قیمت دارایی سود ببرد، اما نیازمند تحلیل دقیق بازار است.

روش محاسبه بیشینه سود

بیشینه سود در استراتژی Bear Put Spread محدود است و برابر است با تفاوت بین قیمت‌های اعمال دو قرارداد منهای پرمیوم خالص پرداختی. فرمول آن به‌صورت زیر است:

بیشینه سود = [(قیمت اعمال قرارداد خریدی – قیمت اعمال قرارداد فروشی) – پرمیوم خالص پرداختی] × تعداد سهام

مثال:

• قیمت اعمال قرارداد خریدی = ۱۰۰۰ تومان.
• قیمت اعمال قرارداد فروشی = ۹۰۰ تومان.
• پرمیوم خالص پرداختی = ۴۰ تومان.
• بیشینه سود به ازای هر سهم = (۱۰۰۰ – ۹۰۰) – ۴۰ = ۶۰ تومان.
• برای ۱۰۰ سهم، بیشینه سود = ۶۰ × ۱۰۰ = ۶۰۰۰ تومان.

این سود زمانی محقق می‌شود که قیمت دارایی پایه در زمان سررسید پایین‌تر یا برابر با قیمت اعمال قرارداد فروشی (۹۰۰ تومان) باشد، زیرا هر دو قرارداد اعمال می‌شوند و تفاوت قیمت‌های اعمال منهای پرمیوم خالص سود را تعیین می‌کند.

روش محاسبه بیشینه زیان

بیشینه زیان در استراتژی Bear Put Spread محدود است و برابر است با پرمیوم خالص پرداختی برای معامله. فرمول آن به‌صورت زیر است:

بیشینه زیان = (پرمیوم پرداختی برای قرارداد خریدی – پرمیوم دریافتی از قرارداد فروشی) × تعداد سهام

مثال:

• پرمیوم پرداختی = ۶۰ تومان.
• پرمیوم دریافتی = ۲۰ تومان.
• پرمیوم خالص پرداختی = ۶۰ – ۲۰ = ۴۰ تومان.
• برای ۱۰۰ سهم، بیشینه زیان = ۴۰ × ۱۰۰ = ۴۰۰۰ تومان.

این زیان زمانی رخ می‌دهد که قیمت دارایی پایه در زمان سررسید بالاتر یا برابر با قیمت اعمال قرارداد خریدی (۱۰۰۰ تومان) باشد، زیرا هر دو قرارداد بی‌ارزش منقضی می‌شوند و معامله‌گر پرمیوم خالص پرداختی را از دست می‌دهد.

نقاط سربه‌سر (Break-Even Points)

نقطه سربه‌سر قیمتی است که در آن معامله نه سود می‌دهد و نه زیان. در استراتژی Bear Put Spread، نقطه سربه‌سر به‌صورت زیر محاسبه می‌شود:

نقطه سربه‌سر = قیمت اعمال قرارداد خریدی – پرمیوم خالص پرداختی

مثال:

• قیمت اعمال قرارداد خریدی = ۱۰۰۰ تومان.
• پرمیوم خالص پرداختی = ۴۰ تومان.
• نقطه سربه‌سر = ۱۰۰۰ – ۴۰ = ۹۶۰ تومان.

اگر قیمت دارایی پایه در زمان سررسید ۹۶۰ تومان باشد، معامله‌گر نه سود می‌کند و نه زیان می‌بیند. اگر قیمت پایین‌تر از ۹۶۰ تومان باشد، سود کسب می‌شود (تا سقف بیشینه سود)، و اگر بالاتر باشد، زیان رخ می‌دهد (تا سقف پرمیوم خالص).

مزایا و معایب استراتژی Bear Put Spread

مزایا:

• ریسک محدود: زیان حداکثر به پرمیوم خالص پرداختی محدود است.
• هزینه کمتر: فروش قرارداد اختیار فروش هزینه خرید قرارداد را کاهش می‌دهد نسبت به خرید مستقیم Long Put.
• سود محدود اما قابل پیش‌بینی: مناسب برای معامله‌گرانی که به دنبال سود مشخص در بازار نزولی هستند.
• سادگی نسبی: نسبت به استراتژی‌های پیچیده‌تر، اجرای آن برای معامله‌گران با تجربه متوسط آسان‌تر است.

معایب:

• سود محدود: سود به تفاوت قیمت‌های اعمال منهای پرمیوم خالص محدود است و پتانسیل سود نامحدود ندارد.
• نیاز به کاهش قیمت: برای سودآوری، قیمت دارایی باید به اندازه کافی کاهش یابد، در غیر این صورت زیان رخ می‌دهد.
• هزینه‌های کارمزد: کارمزدهای کارگزاری ممکن است سود را کاهش دهند.
• ریسک تخصیص زودهنگام: فروش اختیار فروش ممکن است منجر به تخصیص زودهنگام شود، به‌ویژه اگر قرارداد در پول (In-the-Money) باشد.

نکات کلیدی برای معامله‌گران در ایران

• نقدینگی بازار: اطمینان حاصل کنید که دارایی پایه (مثل سهام شرکت‌های بزرگ) نقدینگی کافی برای اجرای قراردادهای اختیار معامله دارد.
• وجه تضمین: فروش قرارداد اختیار فروش نیازمند وجه تضمین است. موجودی حساب خود را بررسی کنید.
• سبک اروپایی: قراردادهای اختیار معامله در ایران معمولاً به سبک اروپایی هستند، یعنی فقط در سررسید قابل اعمال‌اند، که می‌تواند ریسک تخصیص زودهنگام را کاهش دهد.
• مدیریت ریسک: از ابزارهای مدیریت ریسک مانند نظارت فعال بر بازار و تنظیم زودهنگام موقعیت استفاده کنید.
• شبیه‌سازی: قبل از اجرا، استراتژی را در حساب دمو یا با ابزارهای تحلیلی تست کنید.
• توجه به نوسانات و زمان: کاهش ارزش زمانی (Time Decay) می‌تواند بر قرارداد خریداری‌شده اثر منفی بگذارد، بنابراین انتخاب سررسید مناسب مهم است.

جمع‌بندی

استراتژی Bear Put Spread یک روش کاربردی برای معامله‌گرانی است که دیدگاه نزولی نسبت به بازار دارند و می‌خواهند با ریسک و سود محدود از کاهش قیمت دارایی سود ببرند. این استراتژی با ترکیب خرید و فروش قراردادهای اختیار فروش، امکان کسب سود با هزینه کمتر و ریسک کنترل‌شده را فراهم می‌کند. با درک بازار هدف، روش اجرا، منطق معامله، و محاسبات سود، زیان و نقاط سربه‌سر، می‌توانید این استراتژی را با اطمینان در بازار ایران پیاده کنید.

بیش از ۸۰ استراتژی با مثال از نماد های واقعی بازار در دوره نجوا آمده است