استراتژی فروش اختیار فروش (Short Put) چیست؟ راهنمای جامع و ساده

استراتژی فروش اختیار فروش (Short Put) یکی از استراتژی‌های پرکاربرد در بازار اختیار معامله (Options) است که برای معامله‌گرانی طراحی شده که دیدگاه صعودی یا خنثی نسبت به دارایی پایه (مثل سهام یا شاخص) دارند و می‌خواهند از دریافت پرمیوم اولیه سود ببرند یا سهام را با قیمتی پایین‌تر از بازار خریداری کنند. این استراتژی شامل فروش یک قرارداد اختیار فروش است که به معامله‌گر امکان دریافت پرمیوم را می‌دهد، اما تعهداتی نیز ایجاد می‌کند. 

بازار هدف استراتژی فروش اختیار فروش

استراتژی فروش اختیار فروش برای شرایط زیر مناسب است:

• بازار صعودی یا خنثی: وقتی معامله‌گر پیش‌بینی می‌کند که قیمت دارایی پایه (مثل سهام یا شاخص) کاهش شدیدی نخواهد داشت و یا افزایش می‌یابد یا ثابت می‌ماند.
• معامله‌گران با تجربه متوسط: این استراتژی برای معامله‌گرانی که با مفاهیم اولیه اختیار معامله آشنا هستند و می‌توانند ریسک‌های مرتبط با تعهد فروش را مدیریت کنند، مناسب است.
• بازارهای با نقدینگی بالا: در بورس ایران، این استراتژی برای قراردادهای اختیار معامله سهام شرکت‌های بزرگ با حجم معاملات بالا (مثل سهام بانکی، پتروشیمی یا فلزی) بهتر اجرا می‌شود.
• معامله‌گرانی که به دنبال درآمد از پرمیوم هستند: کسانی که می‌خواهند از دریافت پرمیوم اولیه سود ببرند یا تمایل دارند سهام را با قیمتی پایین‌تر از بازار خریداری کنند، از این استراتژی استقبال می‌کنند.

این استراتژی در بازارهای نزولی شدید توصیه نمی‌شود، زیرا می‌تواند منجر به زیان‌های قابل توجهی شود. همچنین، به دلیل ریسک نامحدود، برای مبتدیان بدون تجربه کافی مناسب نیست.

روش اجرا استراتژی فروش اختیار فروش

استراتژی فروش اختیار فروش شامل فروش یک قرارداد اختیار فروش (Put Option) است که به خریدار این حق را می‌دهد تا دارایی پایه را در تاریخ سررسید با قیمت اعمال مشخص به فروشنده (معامله‌گر) بفروشد. در مقابل، معامله‌گر پرمیوم اولیه را دریافت می‌کند.

مراحل اجرا:

1. تحلیل بازار: مطمئن شوید که دارایی پایه احتمالاً کاهش شدیدی نخواهد داشت. از تحلیل تکنیکال یا بنیادی برای تأیید دیدگاه صعودی یا خنثی استفاده کنید.
2. انتخاب قرارداد:
   • دارایی پایه: سهام یا شاخصی را انتخاب کنید که انتظار دارید قیمت آن ثابت بماند یا افزایش یابد.
   • قیمت اعمال (Strike Price): قیمت اعمالی را انتخاب کنید که فکر می‌کنید قیمت دارایی تا سررسید به زیر آن نخواهد رفت (معمولاً Out-of-the-Money یا OTM).
   • تاریخ سررسید: سررسیدی را انتخاب کنید که با افق زمانی پیش‌بینی شما همخوانی داشته باشد (معمولاً چند هفته تا چند ماه).
3. اجرای معامله:
   • یک قرارداد اختیار فروش با قیمت اعمال و سررسید مورد نظر بفروشید (دریافت پرمیوم).
4. مدیریت معامله: موقعیت خود را تا سررسید یا بسته شدن زودهنگام (در صورت سود یا تغییر شرایط بازار) نظارت کنید. توجه داشته باشید که فروش اختیار فروش ممکن است منجر به تخصیص زودهنگام (Assignment Risk) شود، به‌ویژه اگر قرارداد در پول (In-the-Money) باشد.

مثال ساده:

فرض کنید سهام شرکت X با قیمت فعلی ۱۰۰۰ تومان معامله می‌شود و شما پیش‌بینی می‌کنید که قیمت تا یک ماه آینده به زیر ۹۰۰ تومان نخواهد رفت. بنابراین:

• یک قرارداد اختیار فروش با قیمت اعمال ۹۰۰ تومان می‌فروشید و ۵۰ تومان پرمیوم دریافت می‌کنید.
• درآمد کل برای ۱۰۰ سهم = ۵۰ × ۱۰۰ = ۵۰۰۰ تومان.

منطق معامله‌گر از انجام فروش اختیار فروش

معامله‌گر با اجرای این استراتژی به دلایل زیر وارد معامله می‌شود:

• دیدگاه صعودی یا خنثی: معامله‌گر معتقد است که قیمت دارایی پایه تا سررسید به زیر قیمت اعمال قرارداد (مثلاً ۹۰۰ تومان) نخواهد رفت، در نتیجه قرارداد بی‌ارزش منقضی می‌شود و پرمیوم دریافتی به‌عنوان سود حفظ می‌شود.
• دریافت پرمیوم اولیه: فروش قرارداد اختیار فروش، پرمیوم نقدی فراهم می‌کند که می‌تواند به‌عنوان درآمد فوری استفاده شود.
• خرید سهام با تخفیف: اگر قیمت دارایی به زیر قیمت اعمال برسد و قرارداد اعمال شود، معامله‌گر سهام را با قیمت اعمال منهای پرمیوم دریافتی خریداری می‌کند، که قیمتی پایین‌تر از قیمت اولیه بازار است.
• مدیریت ریسک: این استراتژی می‌تواند به‌عنوان بخشی از یک پرتفوی متنوع برای تولید درآمد منظم استفاده شود، به شرطی که ریسک‌های آن مدیریت شوند.

این استراتژی به معامله‌گر اجازه می‌دهد از ثبات یا رشد قیمت دارایی سود ببرد، اما نیازمند آمادگی برای خرید سهام در صورت کاهش قیمت است.

روش محاسبه بیشینه سود

بیشینه سود در استراتژی فروش اختیار فروش محدود است و برابر با پرمیوم دریافتی از فروش قرارداد است. فرمول آن به‌صورت زیر است:

بیشینه سود = پرمیوم دریافتی × تعداد سهام

مثال:

• پرمیوم دریافتی = ۵۰ تومان به ازای هر سهم.
• برای ۱۰۰ سهم، بیشینه سود = ۵۰ × ۱۰۰ = ۵۰۰۰ تومان.

این سود زمانی محقق می‌شود که قیمت دارایی پایه در زمان سررسید بالاتر یا برابر با قیمت اعمال (۹۰۰ تومان) باشد، زیرا قرارداد بی‌ارزش منقضی می‌شود و معامله‌گر پرمیوم را نگه می‌دارد.

روش محاسبه بیشینه زیان

بیشینه زیان در استراتژی فروش اختیار فروش نامحدود (به‌صورت تئوریک) است، زیرا اگر قیمت دارایی پایه به شدت کاهش یابد (تا صفر)، معامله‌گر باید سهام را با قیمت اعمال خریداری کند و زیان قابل توجهی متحمل می‌شود. فرمول تقریبی زیان به‌صورت زیر است:

زیان = [(قیمت اعمال – قیمت دارایی پایه در سررسید) – پرمیوم دریافتی] × تعداد سهام

مثال:

اگر قیمت سهام در سررسید به ۷۰۰ تومان برسد:

• قیمت اعمال = ۹۰۰ تومان.
• پرمیوم دریافتی = ۵۰ تومان.
• زیان به ازای هر سهم = (۹۰۰ – ۷۰۰) – ۵۰ = ۱۵۰ تومان.
• برای ۱۰۰ سهم، زیان = ۱۵۰ × ۱۰۰ = ۱۵۰۰۰ تومان.

اگر قیمت سهام به ۵۰۰ تومان برسد، زیان به ازای هر سهم = (۹۰۰ – ۵۰۰) – ۵۰ = ۳۵۰ تومان، و برای ۱۰۰ سهم = ۳۵۰۰۰ تومان. این نشان‌دهنده ریسک بالا در صورت کاهش شدید قیمت است.

نقاط سربه‌سر (Break-Even Points)

نقطه سربه‌سر قیمتی است که در آن معامله نه سود می‌دهد و نه زیان. در استراتژی فروش اختیار فروش، نقطه سربه‌سر به‌صورت زیر محاسبه می‌شود:

نقطه سربه‌سر = قیمت اعمال – پرمیوم دریافتی

مثال:

• قیمت اعمال = ۹۰۰ تومان.
• پرمیوم دریافتی = ۵۰ تومان.
• نقطه سربه‌سر = ۹۰۰ – ۵۰ = ۸۵۰ تومان.

اگر قیمت دارایی پایه در زمان سررسید ۸۵۰ تومان باشد، معامله‌گر نه سود می‌کند و نه زیان می‌بیند. اگر قیمت بالاتر از ۸۵۰ تومان باشد، سود کسب می‌شود (تا سقف پرمیوم)، و اگر پایین‌تر باشد، زیان رخ می‌دهد.

مزایا و معایب استراتژی فروش اختیار فروش

مزایا:

• دریافت پرمیوم اولیه: معامله‌گر نقدینگی فوری از پرمیوم دریافت می‌کند.
• سود در بازار صعودی یا خنثی: مناسب برای پیش‌بینی ثبات یا افزایش قیمت دارایی.
• خرید سهام با تخفیف: در صورت اعمال قرارداد، سهام با قیمتی پایین‌تر از قیمت اولیه بازار خریداری می‌شود.
• سادگی نسبی: نسبت به استراتژی‌های ترکیبی، اجرای آن ساده‌تر است.

معایب:

• ریسک نامحدود: کاهش شدید قیمت دارایی می‌تواند منجر به زیان‌های بزرگ شود.
• ریسک تخصیص زودهنگام: اگر قرارداد در پول (In-the-Money) باشد، ممکن است سهام زودتر از سررسید تخصیص شود.
• نیاز به وجه تضمین: فروش قرارداد اختیار فروش در بورس ایران نیازمند بلوکه کردن وجه تضمین در حساب کارگزاری است.
• وابستگی به تحلیل دقیق: پیش‌بینی نادرست بازار می‌تواند به زیان منجر شود.

نکات کلیدی برای معامله‌گران در ایران

• نقدینگی بازار: اطمینان حاصل کنید که دارایی پایه (مثل سهام شرکت‌های بزرگ) نقدینگی کافی برای اجرای قراردادهای اختیار معامله دارد.
• وجه تضمین: فروش قرارداد اختیار فروش نیازمند وجه تضمین است. موجودی حساب خود را بررسی کنید و از اخطاریه کال مارجین (Margin Call) اجتناب کنید.
• سبک اروپایی: قراردادهای اختیار معامله در ایران معمولاً به سبک اروپایی هستند، یعنی فقط در سررسید قابل اعمال‌اند، که ریسک تخصیص زودهنگام را کاهش می‌دهد.
• مدیریت ریسک: از ابزارهای مدیریت ریسک مانند حد ضرر (Stop Loss) یا خرید قراردادهای محافظتی (مثل Put دیگر) برای محدود کردن زیان استفاده کنید.
• شبیه‌سازی: قبل از اجرا، استراتژی را در حساب دمو یا با ابزارهای تحلیلی تست کنید.
• توجه به نوسانات و زمان: تغییرات در نوسانات بازار (Implied Volatility) می‌توانند بر پرمیوم و سودآوری اثر بگذارند.

جمع‌بندی

استراتژی فروش اختیار فروش (Short Put) یک روش کاربردی برای معامله‌گرانی است که دیدگاه صعودی یا خنثی نسبت به بازار دارند و می‌خواهند از دریافت پرمیوم اولیه سود ببرند یا سهام را با قیمتی پایین‌تر خریداری کنند. این استراتژی با سود محدود و ریسک نامحدود، امکان کسب درآمد در بازارهای باثبات یا صعودی را فراهم می‌کند، اما نیازمند تحلیل دقیق و مدیریت ریسک است. با درک بازار هدف، روش اجرا، منطق معامله، و محاسبات سود، زیان و نقاط سربه‌سر، می‌توانید این استراتژی را با احتیاط در بازار ایران پیاده کنید.

توضیحات بیشتر